Al is in Kaatsheuvel dan wel veel monumentaals verdwenen, toch zijn er vaak nog kleine elementen over die herinneren aan de rijke historie van ons kerkdorp. Kleine monumentale elementen waar je misschien dagelijks wel aan voorbij loopt of fietst en in al die jaren nog nooit hebt opgemerkt, maar wel een stukje van de Kaatsheuvelse historie vertellen. De komende weken zullen we in De Duinkoerier aandacht besteden aan deze kleine historische elementen. Vandaag is dat de patronaal van St. Jozef.
Een poosje terug fietste ik over de Hoge Zandschel en zag tot mijn grote verwondering rechts naast de voordeur bij nummer 7 een terracotta afbeelding van St. Jozef. Deze in rood gebakken kleitegel van een heilige verwachtte ik namelijk niet in het protestante gedeelte van Kaatsheuvel. Boven het hoofd van St. Jozef stond de tekst ’H. Jozef bescherm onze arbeid’ met onderaan de tekst ’de jonge werkman’. Links bovenin stond de datum 24 februari met schuin eronder het jaartal 1931 en het deels weggevallen jaartal 1941. In het midden onder de datum stonden de letters p en x met daartussen een hamer in een soort tandwiel. Rechtsonder stond er een afbeelding van de Dom van Utrecht op en de naam van de maker van dit prachtige kunstwerk, Wim Harzing.
Laten we eerst bij de kunstenaar beginnen. Wilhelmus Antonius Maria Harzing (1898-1973) werd op 4 oktober 1898 te Rijsenburg geboren. Zijn opleiding voor beeldhouwen en edelsmeden genoot hij aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus te Amsterdam en in Maredsous in België, alsmede te Brussel. Wim Harzing was een gelovig katholiek, die geïnspireerd door zijn geloof religieuze kunst wilde maken. Hij was een veelzijdig kunstenaar. Behalve in steen, hout en edelmetalen werkte hij ook graag met klei. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Harzing in 1937 in contact kwam met Tekavok, Tegelsche keramiek en volkskunst. Deze in 1936 opgerichte stichting had als doel het bevorderen van de belangstelling voor volksaardewerk uit Tegelen in Noord-Limburg. Na 1940 was Harzing regelmatig in Tegelen en omgeving te vinden, waar de juiste grondstoffen aanwezig waren en fabrieken waar bakstenen, dakpannen en gebruiksaardewerk werden gefabriceerd. Er werd door de stichting een sieraardewerkatelier opgericht door de firma Russel-Tiglia en Harzing werd als extern kunstenaar verzocht om zijn bijdrage aan het artistieke proces te leveren. Daar ontwierp Wim Harzing een aantal tegels, patronalen genoemd. Patronalen waren afbeeldingen van heiligen die in tegelvorm of als plaquette werden uitgevoerd. Ze werden veelal naast de voordeur ingemetseld ter bescherming van het huis en het gezin. Bekend van de hand van Harzing zijn zijn tegels met Maria van Altijddurende Bijstand die ook op een groot aantal plaatsen in Kaatsheuvel zijn terug te vinden naast de voordeur. In 1941 kreeg hij opdracht om een patronaal te maken voor het 10-jarig bestaan van de Diocesane Bond ’De Jonge Werkman’ in het bisdom ’s-Hertogenbosch. De stichtingsvergadering voor deze bond had namelijk 10 jaar daarvoor op 24 februari 1931 plaatsgevonden te ’s-Hertogenbosch. De bond was onderdeel van de Bossche Diocesane Werkliedenbond. Deze bond had als patroonheilige St. Jozef, de werkman. In de Bijbelse evangelies wordt de rol van de timmerman Jozef, als echtgenoot van Maria, als rechtvaardig geschetst. Het was paus Sixtus IV (1414-1484) die Jozef heilig verklaarde en daarmee werd hij patroonheilige van timmerlieden en werklieden in het algemeen. De symboliek van de timmermanshamer zien we terug in de cirkel links bovenaan de tegel en de letters p en x verwijzen naar de twee Griekse letters die staan voor de eerste twee letters van de naam Christos, dat in het Grieks Messias betekent. De tegel zit dus vol van symboliek, waarbij de afbeelding van de Dom in Utrecht rechts onderaan mogelijk verwijst naar een van zijn leermeesters Pierre Cuypers verwijst, die in 1931 samen met F.J. Nieuwenhuis een ingrijpende restauratie van de Domtoren afrondde.
De eigenaar van het pand kreeg de tegel zo’n dertig jaar geleden van pastoor Piet van Bragt, pastoor van de Berndijkse kerk in de Erasstraat, toen hij een verbouwing uitvoerde in de pastorie. De betreffende tegel lag boven op de zolder en de pastoor vond dat hij bij de bouwondernemer op zijn plaats was. Die gaf hem bij de nieuwbouw van zijn pand aan de Hoge Zandschel een mooi plaatsje rechts naast de voordeur. Een zelfde tegel bevond zich overigens ook rechts naast de voordeur van de voormalige pastorie van de St. Jozefkerk aan het Wilhelminaplein.
Hopelijk dat u voortaan op uw wandeling of fietstocht aandacht besteed aan de kleine historische elementen die het verhaal van ons kerkdorp Kaatsheuvel en zijn omgeving levendig houden. Ze zijn in ieder geval de moeite waard om te bewaren. Iets waar heemkundekring De Ketsheuvel zich voor inzet. Word ook lid en meldt u aan via www.deketsheuvel.nl.
Kees Grootswagers, lid heemkundekring De Ketsheuvel