Al is in Kaatsheuvel dan wel veel monumentaals verdwenen, toch zijn er vaak nog kleine elementen over die herinneren aan de rijke historie van ons kerkdorp. Kleine monumentale elementen waar je misschien dagelijks wel voorbij loopt of fietst en in al die jaren nog nooit hebt opgemerkt, maar wel een stukje van de Kaatsheuvelse historie vertellen. De komende weken zullen we in De Duinkoerier aandacht besteden aan deze kleine historische elementen. Vandaag is dat de huisnummering.
Vandaag de dag is het heel gewoon dat elk huis een huisnummer heeft en daardoor gemakkelijk is te vinden in combinatie met de straatnaam. Maar hoe ging dat in vroeger tijden, was er toen ook al een huisnummering. Het gebruik van huisnummers werd rond 1800 voorgeschreven door de Napoleontische regering. In onder andere Rome en Venetië zijn al huisnummers aangetroffen uit het begin van onze jaartelling.
Maar hoe gebeurde het dan voor 1800. Vaak werd toen gebruik gemaakt van huisnamen of uithangborden of gevelstenen die het beroep of ambacht van de toenmalige bewoners aanduiden. In notariële akten zie je vaak dat de eigenaren van de naastgelegen percelen worden aangegeven.
Maar hoe zat het nu binnen onze gemeente met de huisnummering. Onze gemeente was verdeeld in een tweetal wijken, namelijk het Straatskwartier, wijk A, dat het kerkdorp Loon op Zand bevatte en het Vaartskwartier, wijk B, dat het kerkdorp Kaatsheuvel bevatte. In het Regionaal Archief Tilburg vinden we de ’Aantekeningen inzake de nummering van percelen van het Vaartskwartier in verband met het opmaken van het Aantekeningenboek of Maatboek’ daterend uit 1807. Daarin wordt Kaatsheuvel doorlopend genummerd, waarbij de huizen in de ’Bergdijk westwaardt ten noorden’ de nummers 1 tot en met 104 krijgen en ’noorde de Egbont, en ten zuijden de Lage Zandschel’ de nummers 105 tot en met 124. En zo gaat men heel Kaatsheuvel rond om te eindigen met de nummers 2957 tot en met 2971 voor de huizen tussen Loon en de Efteling.
Rond 1850 wordt de gemeente in vier wijken verdeeld met de letters A, B, C en D. Er blijft wel sprake van een doorlopende nummering van de huizen, dus geen nummering per wijk. Wijk A bestaat uit de Kerkstraat, Klokkenberg, Moleneind, Land van Kleef en Westloon (allen te Loon op Zand). Wijk B uit het Kraanven, Duiksehoef, Heikant en De Moer. Wijk C uit Bernsehoef, Efteling, Achterste Hoef, Roestelberg, Hoekje, Vaart, Horst, Kaatsheuvel, Heikant, Vaartkant, Hil en de Baan. En tot slot Wijk D uit het Eerste Straatje, Tweede Straatje, Rechtvaart, Hoge Zandschel, Loonsedijk en de Lage Zandschel.
Vanaf 1862 wordt er overgegaan op straatnamen en huisnummers, maar er vindt nog steeds een doorlopende nummering plaats. Deze huisnummers werden vaak naast of boven de voordeur geschilderd. Helaas zijn er in Kaatsheuvel, voor zover mij bekend, geen voorbeelden meer van aanwezig. Maar in Tilburg zijn er bepaalde wijken waar dit nog steeds is te zien.
In de negentiende eeuw is er doorlopend sprake van hernummering. Dit omdat er steeds nieuwe huizen en straten bijkwamen, maar ook omdat soms van systematiek werd veranderd. De overheid vond het handig om even nummers aan de ene kant van de straat te hanteren en oneven nummers aan de andere kant. Zo kon alles overzichtelijk in kaart worden gebracht voor de huizenbelasting. Over het algemeen zijn de oneven nummers aan de linkerzijde en de even nummers aan de rechterzijde van een straat of weg, gezien vanaf het centrum. Maar dat is niet overal het geval, zo ook niet in Kaatsheuvel.
Dat huisnummering toch in het midden van de vorige eeuw niet zo gewoon was blijkt wel uit het feit dat in 1956 het raadslid Elshout tijdens de begrotingsvergadering aandacht vraagt omtrent de leesbaarheid en in veel gevallen zelfs het ontbreken van de huisnummering. Door het gemeentebestuur werd aangegeven daar aandacht aan te besteden. Kort daarop werden er in heel de gemeente nieuwe huisnummerbordjes verstrekt. De voor velen nog wel bekende blauwe bordjes met het daarop in het wit het huisnummer. Op veel plaatsen in Kaatsheuvel kom je die nog tegen.
Inmiddels is het voeren van huisnummers verplicht en geformaliseerd in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen en kennen we zelfs beleidsregels voor het toekennen van een huisnummer. Toch komen we ze tegen in allerlei vormen en maten.
Hopelijk dat u voortaan op uw wandeling of fietstocht aandacht besteed aan de kleine historische elementen die het verhaal van ons kerkdorp Kaatsheuvel levendig houden. Ze zijn in ieder geval de moeite waard om te bewaren. Iets waar heemkundekring De Ketsheuvel zich voor inzet. Word ook lid en meldt u aan via www.deketsheuvel.nl.
Kees Grootswagers, lid heemkundekring De Ketsheuvel